Finansal piyasalar nedir?
Finansal piyasalar şunları kapsar: Bir Hisse senedi, tahvil, döviz ve türev piyasaları da dahil olmak üzere menkul kıymetlerin alınıp satıldığı çeşitli platformlar. Bu piyasalar kapitalist ekonomilerin etkin işleyişi için temel öneme sahiptir.
Finansal piyasalar nasıl çalışır?
Kapitalist ekonomiler bağlamında finansal piyasalar, kaynakların tahsisini kolaylaştırdığı ve şirketler ve girişimciler için likidite ürettiği için önemli bir işleve sahiptir. Alıcı ve satıcıların finansal varlık ticareti yapmalarına ve yatırımcılara getiri sağlayan ve sermayeyi ek kaynaklara ihtiyaç duyanlara sunan menkul kıymet ürünleri geliştirmelerine olanak tanır.
Örneğin borsa, finansal piyasaların çeşitli biçimlerinden biridir. Bu piyasaların oluşumu, bireyler ve kuruluşların hisse senetleri, tahviller, para birimleri ve türevler gibi finansal araçların ticaretini yapmasıyla ortaya çıkar. Bu piyasaların verimliliği, fiyatların adil ve etkili bir şekilde oluşturulmasını sağlayacak şekilde bilgilerin şeffaflığına büyük ölçüde bağlıdır.
Bazı finansal piyasalar küçük ve daha az aktif olabilirken, New York Menkul Kıymetler Borsası (NYSE) gibi diğerleri her gün trilyonlarca doları hareket ettiriyor. Birincil borsada yeni hisse senetleri satılırken, ikincil piyasa mevcut menkul kıymetlerin yatırımcılar arasında alınıp satıldığı yerdir.
Finansal piyasa türleri
Borsa
Hisse senedi piyasaları belki de en tanınmış olanıdır ve şirketlerin tüccarlar ve yatırımcılar tarafından alınıp satılan hisselerini listelemeleri için platformlar olarak işlev görür. Bu pazarlar, sermaye toplamak isteyen şirketler ve getiri arayan yatırımcılar için çok önemlidir.
Tezgah üstü piyasalar
Tezgah üstü (OTC) piyasalar merkezi olmayan bir yapıya sahiptir, fiziksel konumları yoktur ve işlemler elektronik olarak yapılır. Bu piyasalarda daha küçük şirketlerin hisselerinin ticareti yapılabilse de, hisse senedi alım satımlarının çoğu düzenlenmiş borsalarda gerçekleşmektedir. Türev piyasaları ise yalnızca bu formatta faaliyet göstererek finansal sistemde önemli bir rol oynar.
Tahvil piyasaları
Tahviller, yatırımcıların önceden belirlenmiş bir süre boyunca faiz karşılığında bir kuruluşa borç verdikleri borçlanma araçlarıdır. Şirketler, yerel yönetimler, eyaletler veya egemen hükümetler tarafından ihraç edilen bu kuruluşlar, çeşitli proje ve operasyonları finanse etmektedir.
Para Piyasaları
Bu piyasalarda yüksek likidite ve güvenlik ile karakterize edilen ancak nispeten daha düşük faiz getirisi olan kısa vadeli enstrümanların ticareti yapılır. Bunlar kurumlar arası yüksek hacimli alım satımları içerir ve aynı zamanda bireysel yatırımcıların yatırım fonları veya mevduat sertifikaları aracılığıyla da erişimine açıktır.
Türev piyasalar
Türevler, değeri dayanaktaki finansal varlığa bağlı olan sözleşmelerdir. Bu piyasalar, diğer finansal ürünlerin yanı sıra vadeli işlem sözleşmeleri ve opsiyonların ticaretini yapar ve işlemlerin standardizasyonunu ve güvenliğini garanti eden Chicago Board Options Exchange (Cboe) gibi kuruluşlar tarafından düzenlenir.
Forex Piyasası
Döviz piyasası veya Forex, bir varlık olarak paranın likiditesinden dolayı herhangi bir piyasadaki en yüksek günlük işlem hacmini gerçekleştiren katılımcıların döviz ticareti yaptığı yerdir.
Emtia piyasaları
Bu pazarlarda üreticiler ve tüketiciler tarım ürünlerinden değerli metallere ve enerjiye kadar fiziki ürünlerin ticaretini yapmaktadır. Ticaretin çoğu, bu emtiaları temel varlık olarak kullanan türevler aracılığıyla gerçekleşir.
Kripto Para Piyasaları
Kripto para piyasaları, küresel olarak çeşitli kripto para borsalarında faaliyet gösterir ve dijital tokenların diğer kripto para birimleri veya fiat para birimleriyle değiştirilmesine yönelik platformlar sunar. Bu borsalar, dolandırıcılık faaliyetlerine karşı savunmasız olabilecek merkezi platformlardan, aracılar olmadan eşler arası işlemlere izin veren merkezi olmayan platformlara kadar çeşitlilik gösterir.
Finansal Piyasa Örnekleri
Önceki bölümlerde finansal piyasaların geniş kapsamı ve ölçeği vurgulanmıştı. Daha fazla açıklamak gerekirse, bu bölüm, ilk halka arzların (IPO'lar) başlatılmasında hisse senedi piyasalarının rolünü ve OTC türevlerinin 2008-09 mali krizi üzerindeki etkisini araştırıyor.
Hisse senedi piyasaları ve halka arzlar
Bir şirket olgunlaşıp genişledikçe, genellikle devam eden operasyonlar, banka kredileri veya risk sermayesi finansmanı yoluyla elde edilebilecekleri aşan miktarlarda ek sermaye ihtiyacı ortaya çıkar. Bu sermayeyi artırmanın etkili bir yöntemi, şirketin hisselerini halka sattığı ve kendisini özel bir kuruluştan halka açık bir şirkete dönüştürdüğü ilk halka arzdır (IPO).
Halka arz aynı zamanda erken yatırımcılara, varlıklarının bir kısmından para kazanma ve çoğunlukla önemli kar elde etme fırsatı da sağlıyor. İlk hisse fiyatı genellikle sigortacılar tarafından piyasa öncesi dönemde belirlenir. Hisse senetleri borsada listelenip işlem görmeye başladıktan sonra, yatırımcıların hisse senetlerinin gerçek değerlerine ve arz ve talep dinamiklerine ilişkin değerlendirmelerine bağlı olarak fiyat dalgalanır.
OTC Türevleri ve 2008 Mali Krizi: MBS ve CDO'lar
2008-09 mali krizi birçok faktörden etkilendi; en kritiklerinden biri ipoteğe dayalı menkul kıymetler (MBS) piyasasıydı. Bu OTC türevleri, birden fazla ipotekten gelen nakit akışlarının bir havuzda toplanmasından ve daha sonra bölümlere ayrılarak yatırımcılara satılmasından oluşur. Kriz, kökleri 1970'lerdeki Toplumsal Kalkınma Kanunu'nun dayattığı gevşetilmiş kredi politikalarına dayanan, bankacılık sisteminin neredeyse çökmesiyle sonuçlanan bir dizi olay tarafından hızlandırıldı.
Yüksek faizli ipoteklerin hacmi, 2000'li yılların ilk yıllarında Federal Rezerv Kurulu'nun sert faiz indirimlerinin etkisiyle önemli ölçüde arttı. Gevşek kredi ve ucuz sermayeyle birleşen bu senaryo, konut patlamasını körükledi ve spekülasyona, emlak fiyatlarının artmasına ve konut balonunun oluşmasına yol açtı. Dot-com iflası ve 2001'deki durgunluktan sonra kolay kâr elde etmek isteyen yatırım bankaları, ikincil piyasadan satın alınan ipoteklerden teminatlandırılmış borç yükümlülükleri (CDO'lar) geliştirdiler.
CDO'larda yüksek faizli ve düşük faizli ipoteklerin karıştırılması, ilgili riskleri gizledi ve CDO pazarında bir patlamaya yol açtı. Konut balonu patladığında fiyatlar düştü ve subprime borçlular temerrüde düşmeye başladı, bu da konut fiyatlarındaki düşüşü hızlandırdı. MBS ve CDO'ların zehirli borçlarla desteklendiğinin keşfedilmesi, yatırımcıların bu menkul kıymetleri terk etmelerine yol açtı, ancak CDO'lar için bir pazar yoktu, bu da bir dizi subprime kredi verenin iflasına yol açtı. Bu, bankacılık sisteminin üst düzeylerine yayılan bir likidite yayılımını tetikledi ve Lehman Brothers ve Bear Stearns gibi büyük bankaların iflasına ve birkaç büyük bankanın vergi mükellefleri tarafından finanse edilen kurtarma paketine yol açtı.
Sonuç
Finansal piyasalar, kaynakların verimli tahsisi ve sermayenin harekete geçirilmesi için mekanizmalar sağlayan, küresel ekonomik altyapının temel bileşenleridir. İlk halka arzları kolaylaştıran borsalardan finansal krizlerde önemli rol oynayan karmaşık türev piyasalara kadar bu piyasalar ekonomik istikrarı ve büyümeyi derinden etkiliyor.
Finansal piyasaların nasıl çalıştığını anlamak yatırımcılar, politika yapıcılar ve genel halk için hayati öneme sahiptir çünkü bu piyasalardaki etkileşimler yalnızca doğrudan katılımcıları değil aynı zamanda küresel ekonomiyi de etkileyebilir. 2008-09 mali krizinden alınan dersler, düzenleme ve şeffaflığın önemini vurguluyor ve finansal ürünlere ilişkin gözetim ve anlayış eksikliğinin nasıl yıkıcı sonuçlara yol açabileceğini gösteriyor.
Yaygın sorular
Farklı finansal piyasa türleri nelerdir?
Her biri hisse senedi, tahvil, döviz, emtia ve gayrimenkul piyasaları dahil olmak üzere belirli işlevlere sahip çeşitli finansal piyasalar vardır. Bu piyasalar sermaye piyasaları, para piyasaları, birincil ve ikincil piyasalar ve listelenmiş ve listelenmemiş piyasalar olarak sınıflandırılabilir.
Finansal piyasalar nasıl çalışır?
Finansal piyasalar, çeşitli varlıkların veya sözleşmelerin alıcılarını ve satıcılarını bir araya getirerek, genellikle bir açık artırma veya fiyat keşif mekanizması aracılığıyla birbirleriyle ticaret yapmalarına olanak tanıyarak çalışır.
Finansal piyasaların temel işlevleri nelerdir?
Finansal piyasalar, bir finansal ekonomi içerisinde sermayenin ve varlıkların verimli bir şekilde tahsis edilmesinde, sermaye akışı ve finansal yükümlülüklerin serbest piyasasını kolaylaştırmada ve yatırımcıların zaman içinde sermaye kazançları elde etmelerine olanak sağlamada çok önemli bir rol oynamaktadır.
